Lesbiese graffiti

Wie het omvangrijke graffiti-archief van Kladmuur doorkijkt, en goed oplet, valt het misschien op: tussen de zich telkens herhalende tags vind je ook lesbische leuzen en symbolen. Wie waren deze vrouwen die kwast en spuitbus ter hand namen om het ‘potteuze bewustzijn’ te verspreiden? Eens zien of ik iemand kan vinden die ik erover kan spreken…

Om een beetje een beeld te krijgen van de verschillende groepen queers(1) in Groningen in de jaren ‘70 en ‘80, is het belangrijk om te weten dat homo mannen en homo vrouwen in die tijd nou niet bepaald dezelfde strijd vochten. Bij het COC waren vrouwen altijd ondervertegenwoordigd geweest, dus toen zij, beïnvloed door de Tweede Feministische golf, zich steeds bewuster werden van hun onderdrukking als vrouw, was het een logische stap om eigen groepen op te richten. Maar ook homo mannen die het COC te braaf, te serieus en te burgerlijk vonden, richtten hun eigen groepen op. Deze radicale queers eigenden zich de scheldnamen “potten” en “flikkers” toe, en droegen ze als geuzennamen.(2)

De vrouwenbeweging die in Nederland eind jaren ‘60, begin jaren ‘70 opkomt, bestaat uit allerlei vrouwen-initiatieven en praat- en actiegroepen, waar vrouwen zichzelf kunnen zijn zonder mannen in de buurt. Zo had je vanaf 1971 in Amsterdam Vrouwenpraatgroep Purperen Mien die het COC aansprak op het voortrekken van mannen, maar ze bekritiseerde ook feministische groepen om hun focus op heteroproblematiek. Purperen Mien werd later bekend als het radicale Paarse September. Volgens deze actiegroep was volledige onafhankelijkheid van mannen een politieke keuze, en homoseksualiteit daarmee ook. “Met de onderdrukker ga je niet naar bed”.(3)

Vrijwel tegelijk met het ontstaan van Purperen Mien, kwam er een andere (praat)groep tot stand: Groep 7152. Onder dat nummer werd een contactadvertentie voor lesbische vrouwen in Vrij Nederland geplaatst waardoor vele lesbische vrouwen elkaar (en zichzelf) vonden.(4) Ook in Groningen was er een Groep 7152 waar begin jaren ‘70 lesbische vrouwen elkaar leerden kennen. En vanaf 1975 toen het Vrouwenhuis werd geopend(5), was ook dat een plek voor lesbiennes om elkaar te ontmoeten, bijvoorbeeld bij de lesbische praatgroep die daar in het leven werd geroepen. Door deze lesbische ontmoetingsplaatsen ontstond er een basis voor een eigen beweging.(6)

In 1977 wordt de anarchistische organisatie Lesbiese Beweging Groningen opgericht.(7) Ze zijn niet zo radicaal als Paarse September waar biseksuele vrouwen niet welkom zijn (“met de onderdrukker ga je niet naar bed”), en hanteren het iets mildere en ludiekere “alle vrouwen zijn lesbisch, behalve zij die het nog niet weten”(8). Deze groep staat aan de basis van de eerste vrouwenboekhandel en het eerste vrouwencafé van Groningen “Dikke Trui”, beide geopend in 1979.

In datzelfde jaar werd ook de eerste lesbische roman uit de bouquetreeks ‘Wilde Rozen’ uitgebracht, een serie over lesbische avonturen in de stad Groningen. Deze werden geschreven door Damesschrijfbrigade DORCAS, oftewel Marianne Gossije, Marlite Halbertsma, Hanneke Dantuma en Margriet ter Steege. Wanneer ik rondvraag naar wie van de vrouwen uit de Lesbiese Beweging zich bezighielden met graffiti, word ik doorverwezen naar laatstgenoemde, Margriet ter Steege.

Bij Margriet thuis komt het al gauw ter sprake dat de leus Groningana Lesbiana van haar hand is. Van dit schrijfsel werd ooit een schilderij gemaakt dat nu bij Margriet aan de muur hangt. Margriet ontmoette via de vrouwengroep van het COC in de vroege jaren ‘70 veel andere lesbiennes in Groningen. Ook gingen deze vrouwen vaak naar de wekelijkse vrouwenavonden in homobars. Voor sommige groepen was acceptatie een belangrijk doel. Margriet: “Nou heb ik al heel erg lang een enorme hekel aan het woord ‘acceptatie’. Ik hoef niet geaccepteerd. Nou ben ik lesbisch, en zal ik er ook plezier van hebben. En zorgen dat we zichtbaar zijn. Vandaar dat we de stad introkken met spuitbus.”(9) Leuzen spuiten in de stad deed Margiet ook met niet-lesbische vrouwen uit de Vrouwenbeweging. Er kwamen allerlei verschillende thema’s aan bod: uitingen van de abortusstrijd, acties tegen uitbuiting van vrouwen, en dan af en toe lesbische leuzen tussendoor.(10) Zo vertelt Margriet over een actie uit de abortusstrijd waar een scène uit “Wilde Rozen” op gebaseerd is. Een aantal VVD-senatoren had de abortuswet tegengehouden, en toen zijn ze met een paar vrouwen midden in de nacht naar Ulrum gereden, “daar woonde zo’n meneer, daar hebben we toen de boel ondergekalkt”.(11)

Margriet vertelt dat haar handschrift nooit fantastisch is geweest, en dat dat er met een spuitbus niet op vooruit ging. Een andere actie betrof het dichtlijmen en bekladden van sexshops tegen vrouwenuitbuiting. Daarbij had Margriet “afgekeurd” op de ruit willen spuiten, maar ze was de ‘u’ vergeten waardoor er groot “AFGEKERD” stond, waar ze tot op de dag van vandaag mee wordt geplaagd.(12) Op de achterkant van deze foto staat: “Voor onze Neerlandica”.

We praten verder over de verschillende lesbische leuzen die je zoal kon tegenkomen in Groningen. De tekst “Liever Lesbies” stond op vele plekken. Er was ook een reclametekst van slagers in die tijd “Vlees mevrouw, u weet wel waarom”, die werd aangepast tot “Lesbies mevrouw, u weet wel waarom”.(13)

“Lekker lesbies lebberen” is nadrukkelijk niet van de hand van Margriet, dat wil ze volkomen duidelijk hebben. “Ik vind het een buitengewoon ordinaire manier van uiten”.(14) We begonnen het gesprek met Groningana Lesbiana, een bekende tekst van Margriet in de Kreupelstraat, en sluiten af met een stuk graffiti op het elektriciteitshuisje in het Noorderplantsoen, wat Margiet nog steeds trots “mijn huisje” noemt. Het was een lastige plek om te beklimmen. Ze schreef er de tekst “Lesbian Nation”, wat in die jaren door meerdere lesbische initiatieven werd gebruikt en wat kwam van het boek “Lesbian Nation. The Feminist Solution” van Jill Johnston. Na het zetten van die tekst, kreeg ze er eens een foto van, met op de achterkant de tekst: “Ga zo door! uw fans”.(15)